ინდოეთში მილიონობით „გიგ“ მუშაკი კანონმა აღიარა, თუმცა სოციალური გარანტიების გარეშე

ინდოეთმა მილიონობით „გიგ“ და პლატფორმის მუშაკს ახალი შრომის კანონმდებლობით იურიდიული სტატუსი მიანიჭა, რაც მნიშვნელოვანი მოვლენაა მიტანის სერვისის, ტაქსის გამოძახებისა და ელექტრონული კომერციის სფეროში დასაქმებულთათვის. თუმცა, სოციალური შეღავათების დეტალები კვლავ ბუნდოვანია და კომპანიები ახლა იწყებენ თავიანთი ვალდებულებების შეფასებას, რის გამოც სოციალური უსაფრთხოების სისტემებზე წვდომა ამ დროისთვის მიუწვდომელი რჩება.

აღიარება „სოციალური უსაფრთხოების კოდექსის“ ნაწილია — ეს არის ოთხი ახალი შრომის კანონიდან ერთ-ერთი, რომელიც ინდოეთის მთავრობამ პარასკევს აამოქმედა, პარლამენტის მიერ მათი მიღებიდან ხუთ წელზე მეტი ხნის შემდეგ. ეს ერთადერთი კანონია, რომელიც „გიგ“ მუშაკებს ეხება, რადგან დანარჩენი სამი კოდექსი — ხელფასების, სამრეწველო ურთიერთობებისა და სამუშაო ადგილის უსაფრთხოების შესახებ — არ ავრცელებს მინიმალური შემოსავლის, დასაქმების დაცვისა და სამუშაო პირობების გარანტიებს ამ სწრაფად მზარდ სამუშაო ძალაზე.

ინდოეთს მსოფლიოში ერთ-ერთი უდიდესი და ყველაზე სწრაფად მზარდი „გიგ“ ეკონომიკა აქვს. ინდუსტრიის შეფასებით, 12 მილიონზე მეტი ადამიანი მუშაობს საკვების მიტანის, ტაქსის გამოძახების, ელექტრონული კომერციის ამანათების დახარისხებისა და სხვა მოთხოვნაზე დაფუძნებულ სერვისებში. ეს სექტორი დასაქმების კრიტიკულ წყაროდ იქცა, განსაკუთრებით ახალგაზრდა და მიგრანტი მუშაკებისთვის, რომელთაც ფორმალურ სამუშაო ბაზარზე წვდომა არ აქვთ.

კომპანიები, როგორებიცაა Amazon, Walmart-ის მფლობელობაში მყოფი Flipkart, ინდური სწრაფი მიტანის აპლიკაციები Swiggy, Eternal-ის Blinkit და Zepto, ასევე ტაქსის გამოძახების ფირმები Uber, Ola და Rapido, სრულად არიან დამოკიდებულნი „გიგ“ მუშაკებზე. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ადამიანები ინდოეთის ყველაზე ძვირადღირებული ტექნოლოგიური ბიზნესების ხერხემალია, მათი უმეტესობა ტრადიციული შრომითი დაცვის მიღმა ოპერირებს და არ აქვს წვდომა საბაზისო სოციალურ უსაფრთხოებაზე.

ახალი კანონმდებლობა მიზნად ისახავს ამის შეცვლას. ის კანონში განსაზღვრავს „გიგ“ და პლატფორმის მუშაკებს და ავალდებულებს აგრეგატორებს (მაგალითად, მიტანის სერვისის პლატფორმებს) გადაიხადონ თავიანთი წლიური შემოსავლის 1-2% (მაქსიმუმ მუშაკებისთვის გადახდილი თანხის 5%) მთავრობის მიერ მართულ სოციალური უსაფრთხოების ფონდში. თუმცა, დეტალები ბუნდოვანია: უცნობია, კონკრეტულად რა შეღავათები იქნება ხელმისაწვდომი, როგორ მიიღებენ მათ მუშაკები და როგორ მოხდება შენატანების აღრიცხვა სხვადასხვა პლატფორმაზე მუშაობის შემთხვევაში.

კანონი ქმნის სამართლებრივ ჩარჩოს, რომლის მიხედვითაც „გიგ“ მუშაკები შეიძლება ჩაერთონ ისეთ სქემებში, როგორიცაა სახელმწიფო დაზღვევა, საპენსიო ფონდი და მთავრობის მიერ მხარდაჭერილი სადაზღვევო პროგრამები. თუმცა, ამ შეღავათების მასშტაბი — მათ შორის, ვინ იქნება უფლებამოსილი, შენატანების დონე და გაცემის მექანიზმები — დამოკიდებული იქნება მომავალში მიღებულ წესებსა და შეტყობინებებზე.

ჩარჩოს მთავარი ნაწილია სოციალური უსაფრთხოების საბჭოების შექმნა როგორც ცენტრალურ, ისე შტატების დონეზე. ცენტრალურ საბჭოში უნდა შედიოდეს „გიგ“ მუშაკებისა და აგრეგატორების ხუთ-ხუთი წარმომადგენელი, რომლებსაც მთავრობა დანიშნავს. თუმცა, გაურკვეველია, როგორ მიიღება გადაწყვეტილებები და რა გავლენა ექნებათ მუშაკთა წარმომადგენლებს.

„უნდა დაველოდოთ და ვნახოთ, რას გეგმავს მთავრობა ამ ოთხი კოდექსის იმპლემენტაციისას და რის გაკეთებას იმედოვნებს „გიგ“ მუშაკებისთვის“, — ამბობს ბალაჯი პარტასარატი, პროექტ Fairwork India-ს მთავარი მკვლევარი. „შემდეგ კი უნდა ვნახოთ, როგორ განახორციელებენ ამას შტატები ადგილზე“.

პარტასარატი აღნიშნავს, რომ ინდოეთში შრომის პოლიტიკა ფედერალურ და შტატების მთავრობებს შორის არის განაწილებული, რაც ნიშნავს, რომ შტატები არიან პასუხისმგებელნი სქემების შემუშავებასა და ადმინისტრირებაზე. ეს ქმნის არათანაბარი ხელმისაწვდომობის რისკს, რადგან ზოგიერთმა შტატმა შეიძლება სწრაფად იმოქმედოს, ზოგმა კი პოლიტიკური ან ფისკალური შეზღუდვების გამო პროცესი შეაფერხოს. ამის მაგალითია რაჯასტანის კანონი, რომელიც 2023 წელს მიღების შემდეგ შეჩერდა, და კარნატაკას აქტი, რომელიც სწრაფად ამოქმედდა.

პლატფორმებმა საჯაროდ მიულოცეს რეფორმა, მაგრამ ჯერ კიდევ აფასებენ, რა მოეთხოვებათ მათ. Amazon India-ს წარმომადგენელმა განაცხადა, რომ კომპანია მხარს უჭერს მთავრობის განზრახვას და აფასებს საჭირო ცვლილებებს. Zepto-ში კი მიიჩნევენ, რომ ეს არის „დიდი ნაბიჯი უფრო მკაფიო წესებისკენ, რომლებიც იცავს მუშაკებს და ხელს უწყობს ბიზნესის კეთების სიმარტივეს“.

მიუხედავად ამისა, იურიდიული ფირმა AZB & Partners-ის პარტნიორი, აპრაჯიტა რანა, ამბობს, რომ ცვლილება „ბუნებრივად იქონიებს ფინანსურ გავლენას“ ელექტრონული კომერციის სექტორზე, რადგან მუშაკთა შენატანები ფორმალურ სახეს იღებს. ეს ასევე შექმნის ახალ ვალდებულებებს, როგორიცაა ყველა მუშაკის დარეგისტრირება და შიდა საჩივრების განხილვის მექანიზმების შექმნა.

ერთ-ერთი უდიდესი დაბრკოლება მუშაკებისთვის იქნება მთავრობის E-Shram პორტალზე რეგისტრაცია. აგვისტოს ბოლოსთვის პორტალზე 300,000-ზე მეტი პლატფორმის მუშაკი იყო რეგისტრირებული, მაშინ როცა მათი საერთო რაოდენობა, მთავრობის შეფასებით, დაახლოებით 10 მილიონია. პროფკავშირები, როგორიცაა IFAT, ცდილობენ დაეხმარონ მუშაკებს რეგისტრაციაში.

ამბიკა ტანდონი, კემბრიჯის უნივერსიტეტის დოქტორანტი, აღნიშნავს, რომ რეგისტრაცია მუშაკებისთვის დაკარგულ ხელფასს ნიშნავს, რადგან მათ დრო უნდა დახარჯონ მონაცემების შესავსებად. „ეს მუშაკები დღეში 16 საათს მუშაობენ“, — ამბობს ის. „მათ არ აქვთ დრო, რომ წავიდნენ და დარეგისტრირდნენ მთავრობის პორტალზე“.

ამასთან, პორტალზე რეგისტრაციის სარგებელი ბევრი მუშაკისთვის არადამაჯერებელია, რადგან კანონი არ ეხება მათ უფრო მწვავე პრობლემებს, როგორიცაა მერყევი შემოსავალი, ანგარიშების შეჩერება და მოულოდნელი გათავისუფლება. პროფკავშირები ხშირად აწყობენ გაფიცვებს ამ საკითხების მოსაგვარებლად.

„მიუხედავად იმისა, რომ სოციალური უსაფრთხოების წესები დაწესდა, ჩვენ ვითხოვთ მინიმალურ ხელფასს და დამსაქმებელ-დასაქმებულის ურთიერთობის აღიარებას „გიგ“ მუშაკებისთვის, რაც მთავრობას ჯერ არ დაუდგენია“, — აცხადებს შეიხ სალაუდინი, ტელანგანას „გიგ“ და პლატფორმის მუშაკთა კავშირის (TGPWU) დამფუძნებელი.

უფრო ფართო დებატები იმის შესახებ, უნდა ჩაითვალონ თუ არა „გიგ“ მუშაკები დასაქმებულებად, ახალი კანონით არ წყდება. სოციალური უსაფრთხოების კოდექსი მათ ცალკე კატეგორიად განსაზღვრავს, ნაცვლად იმისა, რომ მიანიჭოს დასაქმებულის სტატუსით გათვალისწინებული უფლებები. ეს ეწინააღმდეგება ისეთი ქვეყნების პრაქტიკას, როგორიცაა დიდი ბრიტანეთი, ესპანეთი და ახალი ზელანდია, სადაც სასამართლოები პლატფორმის მუშაკებს დასაქმებულებად აღიარებენ.